مکان های دیدنی اردکان
مکان های دیدنی اردکان
مکان های دیدنی اردکان,مکان های دیدنی اردکان یزد,مکان های دیدنی اردکان فارس,مکان های دیدنی اردکان شیراز,جاذبه های دیدنی اردکان,مکان های دیدنی اردکان,مکان های تاریخی اردکان,جاذبه های دیدنی اردکان یزد,مکان های تفریحی اردکان یزد,محل های دیدنی اردکان,جاذبه های گردشگری اردکان یزد
برای سفر به اردکان کافی است راهی استان یزد شوید
وقتی اهل سفر باشی و
در سرزمینی زندگی کنی که چهارفصل است، همیشه راهی هست که تو را صدا بزند.
یکی از مسیرهایی که برای سفر هیجان انگیز است، زدن به دل کویر مرکزی و رفتن
به استان زیبای یزد است. استانی که البته دیدنی هایش بیش از یک سفر چند
روزه یا یک گزارش ساده است. از شمال این استان و منطقه دیدنی اردکان آغاز
کرده ایم؛ منطقه ای که به اندازه یک استان دیدنی دارد.
چطور برویم؟
برای
سفر به اردکان کافی است راهی استان یزد شوید. نخستین شهری که از سمت شمال
استان سر راه قرار دارد اردکان است. قطارهایی هم که به سمت شهر یزد می روند
در سر راه خود در ایستگاه اردکان توقف دارند و بعد به سمت مرکز استان به
عنوان ایستگاه نهایی می روند. ایستگاه قطار اردکان به عنوان چهارراه مرکزی
ایران هم شناخته می شود؛
چرا که این ایستگاه به چهار گوشه ایران
دسترسی دارد. البته یادتان باشد که ایستگاه قطار اردکان تا خود شهر 10
دقیقه ای فاصله دارد و در جاده یزد تهران قرار گرفته است. هر چند
کاروانسرای تاریخی خرانق هم مکانی برای اقامت دارد اما پیشنهاد می کنیم
برای اقامت در یکی از خانه های سنتی شهر اردکان بمانید. خانه هایی که از
دوران قاجار و صفویه که شما را در فضای زندگی مردم این شهر از حدود 300 سال
پیش قرار می دهند.
کجا و چه ببینیم؟
این
سفر همان طور که در ادامه خواهید دید؛ از شهر زیبا و تاریخی اردکان شروع
خواهدشد و بعد از دیدن نقاط تاریخی و کوچه های قدیمی و سنتی و بادگیرهایش
به سمت «پیر چک چک» در 70 کیلومتری این شهر ادامه پیدا می کند. بعد از دیدن
پرستشگاه «پیر چک چک» اگر به سمت شرق حرکت کنید در کمتر از نیم ساعت در
روستای تاریخی «خرانق» خواهید بود و می توانید در یکی از منحصر به فردترین
بافت های قدیمی و تاریخی ایرانی چند ساعتی وقت بگذرانید و حتی اگر خواستید
شب را در کاروانسرای قدیم این شهر سر کنید.
پرستشگاه پیر چک چک یکی از نقاط تاریخی اردکان می باشد
در ضمن بعد از
دیدن این دو منطقه اگر خواستید به اردکان برگردید سر راه تان سری به «پیر
هریشت» بزنید و از آن سمت به طرف «عقدا» بروید. بخشی که زادگاه میرزا رضای
کرمانی یا همان قاتل ناصرالدین شاه قاجار است و در کنارش غارهای شگفت انگیز
«اشکفت» را ببینید. درست است که به کویر مرکزی سفر می کنید که تابستانی
گرم و خشک دارد اما در زمستان هم هوای شهرها در شب به زیر سفر می رسد و در
روز سرمای آن هر چند به حد شهرهای کوهستانی نمی رسد، اما خشکی هوا سرما را
زیر سایه آفتاب بیشتر می کند و باید حسابی خودتان را بپوشانید و منتظر
باشید تا در میانه روز کمی گرم تر شود. در هر صورت برای دو فصل پاییز و
زمستان لباس همراه تان باشد.
کوچه های مسقف
در
شهرهای کویری مانند اردکان همه چیز متناسب با اقلیم ساخته شده. سامانه
پیچیده قنات و معماری یکه بادگیرها و کوچه های باریک، بخشی از خلاقیت های
معماران زبردست این سامان با اقلیم منطقه است اما در میان این بناها، هیچ
یک به اندازه «ساباط ها» جالب و ممتاز به نظر نمی رسند. ساباط ها کوچه هایی
با سقف هایی هستند که نه تنها خانه های دو سر کوچه را به هم متصل می کنند
که باعث محافظت از مردم در فصل گرم می شوند. این سقف ها به شکلی ساخته می
شدند که رهگذران در مسیر خود در سایه قرار بگیرند.
کوچه ضیایی یکی
از کوچه های قدیمی اردکان است که در بافت قدیم آن قرار دارد. این کوچه از
مسجد چرخاب تا خانه ضیایی امتداد دارد. در کوچه ضیایی ساباط های متعددی
ساخته شدهاست. همان طور که ساباط ها رامی بینید می توانید مسیر کوچه را
بگیری به راهی برسید که به «دربندها»ی مختلف منتهی می شود. این دربندها در
معماری سنتی شهرهای کویری از جمله اردکان اهمیت خاصی داشتند. هر دربند ملک
افراد شناخته شده محله بود که به سبب قدرت مالی یا نفوذ سیاسی دارای چندین
خانه بودند. در ورودی این خانه ها در داخل دربند باز می شد و در ابتدای
دربند در نسبتا بزرگ قرار داشت که شب ها بسته می شد و به این ترتیب خانه
های داخل دربند از امنیت بیشتر برخوردار می شد.
کوچه ضیایی یکی از کوچه های قدیمی اردکان است
کوچه ضیایی
اغلب
دربندهای موجود در اردکان متعلق به اوایل قاجار و در محله چرخاب قرار
دارند. در این میان دربند «ملاتقی یکی» از پرجاذبه ترین و طولانی ترین
دربندهای اردکان است. در این دربند پیچ در پیچ، 9 خانه قرار گرفته که از
میدان بین هاشمی در محله چرخاب شروع می شد و به محله علی بیک می رسد. این
دربند از دو دربند داخل هم تشکیل شده است. بخشی از این دربند سفیدکاری و
بخشی دیگر آن کاهگی است و هشتی ورودی آن با نقش گچکاری شده شمسه تزیین
یافته است. دربندها را هم که دیدید باز به دل کوچه ها بزنید.
در پس
هر کوچه به گذری و هر گذر به میدانی ختم می شود. این که می گوییم میدان،
منظورمان میدان به مفهوم شهری مدرن نیست؛ مقصود جایی است کمی وسیع تر از
گذرها که محل تجمع مردم محل بوده. در کنار میدان چرخاب که در همین راه درهم
پیچیده قرار گرفته دو نخل بزرگ مسجد «ریزده» را می توانید ببینید. نخل
هایی که در عزای امام حسین (ع) و یارانش در کوچه پس کوچه های شهر می توانید
پیدا کنید. از میدان چرخاب به سمت شرق حرکت کنید و از کوچه ای که کنار
امامزاده محل قرار دارد، بگذرید تا به یکی از مهم ترین بناهای تاریخی شهر
اردکان یعنی مسجد جامع برسید.
اغلب دربندهای موجود در اردکان متعلق به اوایل قاجار و در محله چرخاب قرار دارند.
شبیه تابلوهای پرویز کلانتری
با
هر وسیله ای که به سمت اردکان بیایید نخستین تصویری که از این شهر به
یادتان خواهدماند قاب عکسی شبیه تابلوهای معروف پرویز کلانتری است. شهری که
مرکز آن شما را به شهری می برد با کوچه های به هم پیوسته با ساباط ها و
بادگیرهای بلند و کوتاه و خانه های خشتی اما این تصویری از شهر اردکان است
که مرکز منطقه ای به همین نام و بزرگ تر از محدوده شهر است. فاصله میان
اردکان تا تهران 567 کیلومتر است. این شهر تا یزد 59 کیلومتر فاصله دارد.
نزدیک ترین شهر به اردکان میبد است که در 9 کیلومتری آن ساخته شده.
در
مسیر رسیدن به اردکان می توانید معادن سنگ و خاک سفالگری و حتی معادن سنگ
آهنگ و سنگ های صنعتی اطراف این شهر و میبد را به خوبی ببینید. به همین
خاطر شهر میبد یکی از مهم ترین مراکز سفالگری و کاشی کاری ایران نیز به
شمار می رود، اما کاشی ها به میبد رفته و معادن در اردکان باقی مانده اند.
کاوش های باستان شناسی در اطراف اردکان نشان از سابقه تاریخی طولانی زندگی
در اطراف این منطقه دارد. نیایشگاه «پیر چک چک» و «هریشت» از بناهایی هستند
که براساس داستان هایی که در منطقه بر سر زبان هاست به دورانی می رسند که
مسلمانان به ایران آمدند.
در مسیر رسیدن به اردکان می توانید معادن سنگ و خاک سفالگری اطراف این شهر را به خوبی ببینید
در کنار اینها غار باستانی «اشکفت» قرار
دارد که آثاری از دوران پیش از تاریخ را در خود جای داده است. با این همه
قدیمی ترین سندی که به نام این شهر اشاره می کند در یکی از سفرنامه های قرن
هفتم هجری است که در آن یکی از شیوخ قصد ساختن خانقاهی را در اردکان داشته
است. قدمت مسجد جامع اردکان که از مساجد قدیمی در استان یزد است نیز به
همین دوران باز می گردد. بافت تاریخی منحصر به فرد اردکان هم سابقه ای بیش
از 800 سال را نشان نمی دهد.
برای گشت و گذار در اردکان از یاد
نبرید که شما وارد یک شهر خشتی کویری شده اید و بخشی از وقت و انرژی خود را
باید برای قدم زدن در بافت سنتی شهر بگذارید که در مرکز تاریخی قرار دارد.
اردکان به جز مسجد جامع و مسجد «ریزده»، بازار قدیمی و خانه های تاریخی،
کوچه هایی دارد که قدم زدن در دل آنها برای ساعت ها می ارزد و لحظه های
خوبی را برای تان به همراه خواهدداشت اما این همه جاهای دیدنی اردکان نیست.
برای گشتن در شهر می توانید سه محور را انتخاب کنید. نخستین محور همان شهر
قدیمی است و محور بعدی بخش زرتشتی است و بعد از این هم می توانید به سمت
بافت نسبتا جدیدتر شهر و پارک شهر بروید.
خشت و خاک
خشت و خاک؛ مهم ترین
ویژگی شهر اردکان است. برای رسیدن به بخش تاریخی شهر کافی است به سمت
خیابان ولی عصر بروید و از آن جا وارد خیابان آیت الله خامنه ای شوید. در
دو سوی این خیابان به سمت هر گذری که بروید با بافت تاریخی وارد می شوید.
در این بخش چندین محله قرار گرفته که معروف ترین آنها محل کوشکنو، چرخاب،
زین الدین و جعفرخان است. البته پیشنهاد ما این است که اگر می خواهید ساباط
ها و خانه های تاریخی این شهر را ببینید سمت راست خیابان را در پیش بگیرید
و
و ارد محله چرخاب و کوشکنو شوید و با نشانه هایی که در دیوارها هست همراه
شوید. قدمت این محله براساس شواهد تاریخی و قدمت مسجد جامع اردکان به 800
سال می رسد، اما بازسازی دوره قاجاری باعث شده تا بازار قدیمی شهر از میان
رفته و بازار جدیدی ساخته شود که به بازار نو معروف است.
نکته: در
بافت قدیمی شهرهایی مثل یزد و میبد و اردکان که قدم می زنید خودتان را به
دست کوچه ها و بافت بسپارید و همراه آنها بروید و بگذارید گم شوید و خیلی
به تابلوهایی که به دیوارهاست توجه نکنید.
مسجد جامع اردکان در حاشیه دو کوچه قرار دارد و چهار در دارد
یادگار دوران گذشته
مسجد جامع اردکان در حاشیه دو کوچه قرار
دارد و چهار در دارد. فرق نمی کند از کدام در این مسجد- که در دوران تیموری
ساخته شده- وارد می شوید. در اصلی از مسجد از کنار هم قرار گرفت صدها قطعه
چوب پنج ضلعی ساخته شده است. روی دماغه در، هشت قطعه فلز به شکل مربع قرار
دارد که تنها چهار قطعه آن باقی مانده است. مسجد فعلی در زمان صفویه
بازسازی شده و مانند سایر بناهای معماری منطقه دو بخش تابستانی و زمستانی
از خشت و گل دارد.
این مسجد یک ایوانی دارای یک صحن است که
گنبدخانه و ایوان و رواق ها در بخشی قرار دارد که به شبستان تابستانی منتهی
می شود. هر چند شبستان تابستانی مسجد جامع اردکان از شبستان زمستانی قدیمی
تر و ارائه های معماری بیشتری دارد. در زمستانی اگر بعد از اذان مغرب برای
دیدن مسجد بروید می توانید بخش های مختلف این بنا را ببینید. یادتان باشد
در دیدن از شبستان تابستانی سراغ «محراب نظرکرده» این بخش بروید و آن را از
نزدیک ببینید. گنبدخانه و صحن یک ایوانه با رواق هایی در اضلاع شرقی و
غربی و همچنین در ورودی و اصلی بنا، رو بهر وی گنبد خانه باز می شود.
قدیمی
ترین شیئی که در مسجد جامع اردکان قرار داشت زیلویی بود که در سال 1016
بافته شده بود و در محراب اصلی مسجد پهن می شد و حالا در موزه مردم شناسی
شهر اردکان است که کمی آن سوتر از مسجد در کوچه ای قرار گرفته که حوزه
علمیه شهر قرار دارد. موزه مردم شناسی خصوصی است و تا قبل نماز ظهر هم قابل
بازدید است. بعد از دیدار از مسجد جامع می توانید به سمت بازار سنتی و
قاجاری بروید؛ بازاری که البته مانند بقیه بخش سنتی نورپردازی شده و می
توانید شب و روز حتی بعد از تعطیلی در آن قدم بزنید. در این بازار البته
مهم ترین سوغاتی اردکانی یعنی ارده و حلوا و روغنی که از آن استخراج می
شود، تهیه و فروخته می شود.
عصاری های قدیمی اردکان در بازار و
حوالی آن قرار دارند که می توانید از نزدیک فرایند روغن گیری از کنجد را
ببینید. در کنار عصاری ها، رنگ رزی ها قرار دارند که در آنها از روناس، گرد
روناس را که در رنگ استفاده می شود، گرفته می شود. در انتهای بازار هم بعد
از گذر از یکی از همان گذرهای باریک به کوچه ای می رسید که در آن می
توانید هم آب انبار و پایاب بازار را ببینید و هم آسیاب قدیمی و 3000 ساله
اردکان را؛ آسیایی که ماننده همه آسیاب های مناطق کویری متصل به قنات های
شهر است.
رنگ رزی های اردکان
دو خانه تاریخی و موزه فرش
بعد
از گذشتن از چند کوچه باریک و خشتی در محل چرخاب به کوچه ای می رسید که در
سر آن یک آب انبار قرار دارد و میانه کوچه ای باریک به موزه فرش و خانه
آیت الله سید روح الله خاتمی ختم می شود. خانه آیت الله سید روح الله خاتمی
یکی از مهم ترین خانه هایی است که در این منطقه قرار دارد و هم اکنون به
عنوان موزه مفاخر شهر و یادگارهای خانواده خاتمی نگهداری می شود. این خانه
که حدود 200 سال قدمت دارد زادگاه رییس دولت اصلاحات و خانه پدری او تا
زمان فوت آیت الله روح الله خاتمی است که از استادان سرشناس حوزه و امام
جمعه و مدرس حوزه علمیه اردکان بوده است. خانه خاتمی مانند بسیاری از خانه
های کویری ساده و دارای دو بخش تابستانی و زمستانی است.
دو بخش
خانه با حیاطی مربع که در مرکز آن یک حوض قرار گرفته جدا می شود. بخش
زمستانی یا آفتاب گیر خانه که در ورودی قرار دارد هم اکنون به موزه آثار و
یادگارهای صاحب خانه اختصاص دارد. سه اتاق کوچک درهم با درهای چوبی دو لنگه
و شیشه های رنگی و سردر هلالی آن یادآور کلاس های درس و حافظ خوانی و
مثنوی آیت الله سید روح الله خاتمی و فرزندانش را دارد. در گذر از حیاط به
بخشی می رسیم که پیش از این اتاق های اهالی خانه بوده و حالا تبدیل به موزه
مفاخر شهر اردکان شده است. مناره بادگیری که آن سوی حیاط به چشم می خورد
نشان از تابستانی بودن بخش جنوبی خانه دارد که شامل مطبخ (آشپزخانه)، اتاق
بادیگر و آب انبار است.
مطبخی که تا پیش از تبدیل این خانه به موزه
همچنان اصالت خود را حفظ کرده و تنور سنگی و اجاقش نشان از سال ها کار و
گرمای آتش دارد. پشت مطبخ و اتاق بادگیر پایاب قنات به سمت آب انبار می
رود. آب مصرفی این خانه و چند خانه همسایه آن از یکی از 57 قناتی که در
اردکان داشت سیرآب می شد. آب با کمک شبکه به هم پیوسته لوله کشی به پایاب
قناتی که در هر خانه ساخته می شد می رسید در آب انبار جمع و مورد استفاده
قرار می گرفت. در کنار آب انبار مانند همه خانه های مناطق گرمسیر یخدان
خانه قرار دارد که محل قرار دادن غذاهایی بوده که احتمال خراب شدن آنها می
رفت.
از خانه که بیرون بیایید موزه فرش ار دکان در مقابل تان است.
نکته جالب در موزه های اردکان یکی قرار گرفتن آنها در بناهای تاریخی است و
دومی این است که توسط بخش خصوصی راه اندازی شده اند. موزه فرش هم که در
خانه ای تاریخی بنا شده توسط بخش خصوصی راه اندازی شده است. البته هم اکنون
موزه فرش این شهر به خاطر بازسازی تعطیل است. بعد از خانه آیت الله خاتمی
باز اگر کوچه را ادامه بدهید به بن بست نمی خورید و به سمت کوچه ای می روید
که شما را با یک گذر به کوچه ای می رساند که در آن خانه تاریخی «تقدیری
ها» قرار دارد.
خانه تقدیری ها هم مانند خانه آیت الله خاتمی یادگار دوران قاجاریه است
خانه تقدیری ها
هم مانند خانه آیت الله خاتمی یادگار دوران قاجاریه است و متعلق به یکی از
تاجران شناخته شده شهر به همین نام یعنی تقدیری. این خانه به سبک خانه های
یزد، به صورت چهاروجهی ساخته شده و دو بخش اعیان نشین و نوکرنشین دارد.
اتاق های ان پنج در و یا سه در است که درها با شیشه های رنگارنگ و کوچک
تزیین شده اند. اتاق های خانه در اطراف حیاط مرکزی قرار دارند. خانه تقدیری
دو طبقه و یک بادگیر بلند نیز دارد. از خانه تقدیری ها که بیرون بیایید می
توانید به کوچه ضیایی بروید تا علاوه بر دیدن خانه های تاریخی این کوچه با
یکی از منحصر‌به‌فردترین الگوهای معماری شهری در شهرهای کویری آشنا شوید؛
«ساباط».
شهر قنات ها
درست
است که ایران کشور کم آبی است و نفس شهر و مردمش به آب بستگی دارد، اما در
شهرهای کویری این نفس را از قنات هایی می گیرند که توسط نیاکان شان کنده
شده و طول برخی از آنها به 20 کیلومتر و حتی بیشتر هم می رسد. قنات هایی که
مانند قنات «قطب آباد» اردکان بیش از هزار سال قدمت دارند. به نوشته برخی
از منابع معتبر بیش از 60 قنات در اردکان قرار دارد که در میان آن قطب آباد
که از فیروزآباد میبد سرچشمه می گیرد بزرگ ترین و مهم ترین آنهاست و زمینی
برابر 120 هکتار را سیراب می کند.
قنات «قطب آباد» اردکان بیش از هزار سال قدمت دارد
در شهر اردکان آنچه می بینید پایاب
های قنات ها و آب انبارهایی است که آب قنات ها با نهرهایی که زیرزمین حفر
می کردند، به آنها سرریز می شد و بدین وسیله برای تابستان و زمستان آب
ذخیره می کردند. در مسیر رسیدن آب قنات به پایاب و آب انبار، آسیاب هایی
قرار داشتند. حالا یکی از این آسیاب ها در بافت تاریخی اردکان قرار دارد و
می توانید با پایین رفتن تا دم سنگ کمی از سامانه عجیب و پیچیده تامین آب
سر درآورید. البته آسیاب اردکان در عمق پایین قرار ندارد و بعد از گذر از
حدود 30 پله به محل دو سنگ آسیاب می رسد. این محل در عمق 8 متری زمین است.
در این محل نیروی آب توربینی چوبی را به چرخش در می آورد و نیروی به دست
آمده به سنگ آسیاب منتقل شده و گندم را آرد می کرد. وسایل توزین گندم و
آرد هم در اینجا قرار دارند.
محله شریف آباد
هرچند
از دیدن بافت تاریخی و سنتی اردکان نمی شوند گذشت اما درست آن سوی این
بافت، محله ای به اسم «شریف آباد» قرار دارد که محل زرتشتی های این شهر
است. محله ای که مردمانش با شما از پندار و کردار و گفتار نیک می گویند.
زرتشتیان بعد از شیعیان دومین گروه مذهبی را در اردکان مانند سایر شهرهای
استان یزد تشکیل می دهند. هر چند به گفته خودشان تعدادشان به نسبت سال های
قبل کمتر شده اما باز هم بخشی از مردم این شهر هستند. شریف آباد هم بافتی
سنتی و خشتی دارد و شهرداری و سازمان میراث فرهنگی شهر در حال آماده سازی و
کف سازی و مرمت برخی خانه های قدیمی آن هستند.
نکته: وارد محله که
بشوید می بینید که بر در و دیوار بعضی از خانه ها به اندازه کف دست گل سفید
کشیده شده است. زنان کهنسالی که در کنار در خانه های شان نشسته اند و با
لهجه اصیل اردکانی با شما صحبت می کنند، توضیح می دهند که این گل سفید
نشانه این است که اینجا خانه زرتشتیان است. در مرکز محله شریف آباد و پشت
پارکی که در دل آن قرار گرفته یک خانه تاریخی متعلق به زرتشتیان به اسم
خانه «سلامت» قرار دارد که البته برای دیدن از این خانه باید هماهنگی کنید.
بهترین
زمان برای رفتن به محله زرتشتیان اردکان یک ساعت مانده به غروب آفتاب است؛
چرا که در آن زمان به خاطر نماز شامگاهی درهای آتشکده اردکان که در
گذرگاهی که به اسم آتشکده نامگذاری شده باز می شود. آتشکده اردکان قدمت
زیادی ندارد و بنایی ساده است. اگر نزدیک زمان نماز بروید کسی هست که در
آنجا با صدایی بلند «خرده اوستا» بخواند؛ خرده اوستایی که برای یادبود کسی
است یا برای سلامتی. دور تا دور سالن تصاویری از «آشو زرتشت» پیامبر ایرانی
قرار دارد با پیام مهم او؛ یعنی پندار نیک، کردار نیک و گفتار نیک.