باغ دلگشا شیراز
تقریبا هیچ شهری در ایران نیست که مثل شیراز انقدر باغ های دیدنی داشته باشد و یکی از این باغ‌ها، باغ دلگشاست. باغ دلگشای شیراز با درخت‌های بهارنارنج و اولین عمارت کلاه فرنگی. جایی که وقتی از خیابان شلوغ پایت را در آن می‌گذاری هرچقدر هم که باغ شلوغ باشد دلت باز میشود، چون اسمش دلگشاست.
اینطور جا افتاده که عطر بهارنارنج‌ها در نارنجستان قوام آدم را مدهوش می‌کند، اما باغ دلگشا چیزی کم از آن ندارد. دلگشا که تعداد بازدیدکنندگانش از دیگر باغ ها و جاهای دیدنی شیراز به نسبت کمتر است، ۶ هکتار است و اگر به باغ ارم و جهانما سر زده باشید، متوجه می‌شوید که بی‌شباهت به آن دو نیست. از آنجایی که این باغ در ۵ دقیقه‌ای سعدیه واقع شده، آبی که از چشمه قنات آرامگاه سعدی جاری میشود از اینجا هم می‌گذرد، چشمه قناتی که به گازاران معروف است.
باغ دلگشا شیراز ۷ و نیم هکتار است و بیشتر درختانش را بهارنارنج و پرتقال تشکیل می‌دهند و آنچه باعث شهرتش شده جز قشنگی خودش، آبنماها و کوشکی‌ست که در وسطش وجود دارد، ضمن اینکه اولین کلاه فرنگی ایران را هم میتوان در این باغ دید و از آن گذشته بهارها جشنواره گل های شمعدانی هم در آن برگزار میشود.
تاریخچه
باغی که اکنون پیش چشممان قرار دارد، میتوانیم در آن با فراغ بال راه برویم، روی نیمکت‌هایش بنشینیم و در عمارت و موزه‌اش راه برویم، همیشه انقدر باشکوه و سرپا نبوده. دلگشا دوره‌های تاریخی زیادی را به خود دیده. عده‌ای معتقدند پیشینه باغ به دوره ساسانی، یعنی پیش از اسلام برمی‌گردد و برخی آن را مربوط به دوره آل اینجو و آل مظفر می‌دانند و عده‌ای هم مثل جیمز موریه، دیپلمات و نویسنده بریتانیایی، سال‌های اولیه حیاتش را به دوره زندیه نسبت می‌دهند. اما چیزی که از آن میتوان مطمئن بود و شواهد تاریخی نیز اثباتش می‌کند این است که اوج شکوفایی اینجا مربوط به تیمور گورکانی، یعنی اولین پادشاه تیموری است. تیمور گورکانی بعد از انقراض آل مظفر به فارس می‌رود و دستور ساخت کاخی در باغ دلگشا و در عین حال در سمرقند را می‌دهد. آبادی آن در دوره صفویه و بعد از آن افشاریه به اوج خود می‌رسد تا اینکه محمد تقی خان شیرازی در سال ۱۱۵۰ علیه نادر شاه افشار طغیان می‌کند و دلگشا نیز مثل دیگر باغ های شیراز از بین می‌رود و مرگ نادرشاه و هرج و مرج های پس از آن هم باعث میشود ویرانه‌ای از آن به جای بماند.
دوره کریم خان زند دوره آبادانی همه چیز بود، به خصوص در شیراز که کریم خان در آنجا بر مسند قدرت بود بناها و عمارت‌های زیادی ساخته شد و در همین دوره نیز دوره شکوفایی اینجا دوباره از راه رسید.
باغ تا سال‌ها آباد و سرزنده و برپا بود. در دوره قاجار حاج ابراهیم اعتماد الدوله شیرازی آن را از نو احیا کرد، اما این سرزندگی طولی نکشید و پس از مرگش دوباره از آن جز خرابه‌ای باقی نماند. سال‌ها بعد و در سال ۱۳۳۶ نواب رضا قلی میرزا باغ را خرید و بار دیگر مرمتش کرد. عمارت کلاه فرنگی وسطش را هم او بنا کرد. شاید هیچ باغی به اندازه اینجا اینهمه ویرانی و آبادانی را به خود ندیده باشد. در سال ۱۳۶۷ حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک عمارت باغ را مرمت کرد. ایوان و ستون‌های فعلی را هم به آن افزود و پسرش نیز میرزا فتحعلی خان، حمامی را درضلع شرقی ساخت. تا همین ۵۰ سال پیش هم دلگشا در دست دختر قوام الملک بود تا اینکه شهرداری تملکش را در اختیار گرفت.
گفته می شود باغ دلگشا که یکی از زیباترین باغ های تاریخی شهر شیراز بوده، مربوط به سه دوره ساسانیان، صفویان و قاجاریان می باشد. این باغ در همجواری قلعه کهندژ مستقر بوده و در زمان صفویه یکی از باغ های مهم و یکی از مکان های تفریحی شهر شیراز به حساب می آمده ، به طوری که در عکس ها و تصاویری که توسط گردشگران اروپایی جمع آوری شده به این باغ اشاره های فراوانی شده است.
آدرس : شیراز ، دامنه کوه فهندژ ، شمال شرق شیراز ، انتهای خیابان بوستان ، جنب آرامگاه سعدی
این باغ در دوره تسلط تیمور گورکانی در اوج آبادانی به سر می برده ، به گونه ای که تیمور پس از دیدن آن ، در سمرقند ، باغی به همین نام بنا کرد. باغ دلگشا در دوره صفویه نیز بسیار مشهور و در دوره افشاریه نیز همچنان آباد بوده است. این باغ در فاصله دوره نادرشاه تا سلسله زندیه ، آسیب های فراوانی دید، البته در زمان کریمخان زند دوباره احیا شد. برخی از ساختمان های موجود در این باغ مربوط به دوران قاجاریه است.
آبی که در این باغ جریان دارد از چشمه قنات آرامگاه سعدی سرچشمه می گیرد
باغ دلگشا دارای مساحت ۷.۵ هکتار است و بیشتر درختان موجود در این باغ مرکبات بوده که از جمله آن ها می توان به نارنج و پرتقال اشاره نمود. درخت های نارنج این باغ، در ماه اردیبهشت با شکوفه های زیبا و عطر و بوی دل انگیز خود ، فضای باغ را بسیار دل نشین می کند. آبی که در این باغ جریان دارد از چشمه قنات آرامگاه سعدی سرچشمه می گیرد. در جلو ایوان ، دو ستون در قسمت جنوبی ساختمان قرار گرفته است و حوضی نیز با یک گلدان سنگی در وسطش قابل رویت می باشد. هم چنین اولین کلاه فرنگی ایران در این باغ به ثبت رسیده است.
باغچه ای در سمت شمالی باغ قرار دارد که به باغ طاووس شهرت داشته و فاقد عمارت و دارای درختان سرو ، کاج و نخل می باشد که در لابه لای آنها درختان نارنج قرار گرفته است.
ساختمان کوشک باغ دلگشا شیراز به شکل یک تالار است که دارای چهار شاه نشین به سبک معماری عمارت های ساسانیان بیشاپور بوده و در سه طبقه می باشد و دارای آیینه کاری و گچ بری هایی از نقوش گل و بته است. این عمارت بزرگ سه طبقه ای، دو درب ورودی در دو طرف ساختمان داشته که علاوه بر چهار شاه نشین شامل یک تالار بزرگ نیز می باشد. ایوان بزرگی با دو ستون در طبقه میانی آن وجود دارد که رو به استخر بوده و در سقف عمارت نیز اشعاری از شوریده شیرازی به خط نستعلیق به صورت بی نظیری نوشته شده است. این سقف چوبی ، با گچبری های فوق العاده به همراه آینه کاری و نقاشی هایی از رنگ روغن، زیبایی های این عمارت را دو چندان کرده است. باغ دلگشا در حدود نیم قرن پیش در اختیار دختر قوام الملوک و همسرش ناظم الملک بود و هم اکنون این باغ تاریخی در اختیار شهرداری شیراز است.